Ondanks dat er veel af te dingen is op deze simplificatie van inlichtingenwerk, probeer ik te duiden dat de balans tussen het functioneren van onze inlichtingendiensten en vrijheden precair en gecompliceerd is. In Nederland hebben we twee inlichtingendiensten: de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD). Een bijzonder stelsel waarbij samenwerken soms uitdagend blijkt. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) lijkt zich buiten de wettelijke kaders te ontwikkelen tot een derde inlichtingendienst en daar moeten we ons zorgen om maken.
Juist de wettelijke kaders zijn bij inlichtingenwerk ontzettend belangrijk. Dit blijkt onder andere uit de discussies rondom de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten en recenter de evaluatie daarvan. Los van het feit dat ik van mening ben dat we de controle op onze diensten met de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden en de Commissie van Toezicht op Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten te zwaar hebben ingericht, kunnen we veilig stellen dat onze diensten buitengewoon sterk gereguleerd en gecontroleerd worden, nog daargelaten de discussie wat dit doet met de effectiviteit
Hoe anders is dat voor de NCTV. Waar deze organisatie in 2004 in het leven is geroepen met een puur coördinerende rol is zij inmiddels uitgegroeid tot een zelfstandige uitvoeringsorganisatie die personen en instanties monitort en inmiddels daar ook de wettelijke bevoegdheid voor wil. Let wel, het één dus voor het ander. Een wijze van optreden die in strijd is met het legaliteitsbeginsel en lijkt op wat in defensietermen mission creep wordt genoemd; “the gradual or incremental expansion of an intervention, project or mission, beyond its original scope, focus or goals, a ratchet effect spawned by initial success” (Wikipedia).
Inmiddels ligt een wetsvoorstel bij de Raad van State waarbij expliciet de verwerking van persoonsgegevens mogelijk wordt gemaakt. Waarom gaat de regering hierin mee? Het antwoord is eenvoudig: de NCTV is op heel veel vlakken buitengewoon succesvol, en dat mag ook benoemd worden. Bovenstaand onderdeel waar de ophef over is ontstaan is slechts een aspect van de vele taken en rollen die deze dienst heeft, maar niet minder belangrijk. Nederland beschikt al over twee inlichtingendiensten met verschillende accenten die de komende jaren juist meer met elkaar moeten gaan samenwerken en integreren. Laten we voorkomen dat een derde inlichtingendienst met soortgelijke bevoegdheden ontstaat, heldere grenzen stellen en de NCTV versterken op de taken waar de toegevoegde waarde ligt.
Achtergrondinformatie
- Evaluatie Wet op Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten, https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/rapporten/2021/01/20/rapport-evaluatie-2020-wet-op-de-inlichtingen-en-veiligheidsdiensten-2017/rapport-evaluatie-2020-wet-op-de-inlichtingen-en-veiligheidsdiensten-2017.pdf
- Mission creep, https://en.wikipedia.org/wiki/Mission_creep
- Nationaal Coordinator Terrorismebestrijding en Veiligheid, https://www.nctv.nl/organisatie
- Versterking samenwerking AIVD en MIVD,
- https://www.aivd.nl/binaries/aivd_nl/documenten/kamerstukken/2020/12/15/kamerbrief-over-jaarplan-aivd-2021/Jaarplanbrief+AIVD+voor+2021.pdf
- https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/kamerstukken/2021/06/04/kamerbrief-over-gezamenlijke-huisvesting-aivd-mivd/kamerbrief-over-gezamenlijke-huisvesting-aivd-mivd.pdf
- Wet op Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten, https://wetten.overheid.nl/BWBR0039896/2020-01-01/
- Wet verwerking persoonsgegevens coordinatie en analyse terrorismebestrijding en nationale veiligheid, https://wetgevingskalender.overheid.nl/Regeling/WGK012972